Thursday, September 11, 2014

PAD ITALIJE (1981)

Reprizirao sam PAD ITALIJE Lordana Zafranovića, drugi deo njegove partizanske sage započete sa OKUPACIJOM U 26 SLIKA. OKUPACIJA ostaje upečatljiviji film jer je reč o celovitijem delu na nivou vođenja priče i karaktera. U PADU ITALIJE, Lordan produbljuje svoju viskontijevsku impresioniranost imaginarije NOBa i PAD ITALIJE funkcioniše više kao niz vrlo čulnih, ekspresivnih, karnevalskih, zaumnih slika iz NOBa nego kao konzistentan film na nivou storytellinga.

U osnovi ovo je priča o tome kako sudbina glavnom junaku uzvraća udarac - pošto je likvidirao najboljeg prijatelja jer je voleo pogrešnu ženu i zanemario revoluciju, novi partizanski komadant ubrzo doživljava sličnu sudbinu. Film u osnovi ima jednostavnu premisu i ne može se reći da na nivou scenarija koji je pisao Mirko Kovač, u saradnji sa Rankom Munitićem i Filipom Davidom, ne postoji priča. Međutim, Lordanov rediteljski postupak je pre svega fokusiran na vizuelnost, atmosferu, pojedinačne scene koje povremeno tretira kao male rituale, i lako bih mogao da zamislim narativno koherentniji film u rukama nekog drugog reditelja, recimo Gorana Markovića. S druge strane, Lordanov postupak je u toj meri kinestetičan da sam njegov postupak predstavlja vrednost za sebe. Iako je scenario vrlo ozbiljan i kao Kovačevi scenariji inače dosta bogat, mislim da pisac nije uskraćen time što reditelja nije previše zanimala priča.

Slično Gasparu Noeu danas, doduše, Lordan ponekad zastranjuje sa svojom opsesijom erotskim prizorima, i to je jedino gde film gubi svoju nit, premda je u liku koji igra Gorica Popović kao seksualno frustrirana partizanka oličena izvesna seksualna suspregnutost revolucije. Otud ne može se reći da je erotika potpuno izvan tematskog opsega ove priče, ali Lordan za nijansu više insistira na tome nego što je potrebno.

Kad je reč o prikazu partizana, jasna je podela na one iskrene i naivne i one koristoljubive, one relaksirane i one frustrirane, tako da je PAD ITALIJE film koji u osnovi ne dovodi u pitanje narativ NOBa ali svakako da pokušava da kaže kako je bilo izvesnih preterivanja. Međutim, ta preterivanja u principu bivaju kažnjena i ispravljena upravo od strane onih koji su se svojom harizmom nametnuli kao lideri. Italijani su prikazani kao prilično brutalan iako vojno bezopasan okupator i oni deluju naglašeno viskontijevski. Ustaše su obogaćeni koketiranjem sa katoličkim simbolima ali ključnu vizuelnu ekspresivnost imaju prilično sumanuto prikazani četnici. Naime, četnici se u filmu pojavljuju kao ridikulozni bradati pirati ali postaju opasni tek kada ih ošišaju i amnestiraju. Tada film poprima specifičnu horor dimenziju koja Lordanu nije strana, kao što znamo iz čuvene scene ustaškog masakra u autobusu iz OKUPACIJE U 26 SLIKA. Ovog puta analognu scenu imaju četnici u saradnji sa pronacističkim kozacima, i čitava sekvenca ima nešto manje klanice od one u OKUPACIJI ali je prilično monstruozna.

Ne želim da zvučim pristrasno, pošto su moji stavovi dobro poznati, ali mislim da je u ovom prikazu četnika i kozaka, Lordan ponajviše dao mašti na volju, a pored samog brutalnog ubistva deteta poznatog po čuvenoj replici "Prekrsti ga!" pominju se silovanja muškaraca i žena, sakaćenja i slične stvari koje deluju dosta neočekivano kao četničko dejstvo na jadranskim ostrvima.

U tom smislu, ovo rešenje jeste stvar za ideološko sporenje ali kad je reč o estetizaciji nasilja, tu je Lordan na visokom nivou. PAD ITALIJE funkcioniše kao celina premda je sasvim moguće tretirati ga i kao kolekciju set-pieceova od kojih akcije sa Miodragom Krivokapićem koji beži na magarcu svakako ulazi u antologiju akcionih scena partizanskog filma.

U glavnoj ulozi pojavljuje se tada velika evropska zvezda Daniel Olbrychski, prošle godine čak viđen u Noyceovom SALTu koji je u to vreme bio zbilja veliko ime. Olbrychski je veliki glumac i nah je dosta korišćen u PADU ITALIJE međutim ja sam iopak imao, možda samo subjektivan doživljaj da bi tu ulogu ipak znatno ubedljivije odigrao neki naš glumac. Naprosto, Olbrychski mi je u svim scenama delovao blago distancirano u odnosu na glumačku energiju ostatka inače dosta "masne" podele u kojoj je ekipa u rasponu od Mirjane Karanović do Zaima Muzaferije.

Što se žena tiče, u ovom filmu Lordan je fokusiran na Snežanu Savić i Enu Begović a zanimljivo je videti i Goricu Popović koja je u tom periodu bila svojevrsni polu-seks simbol našeg filma, odnosno jedna straight žena koja kvari sreću vragolastom junaku, recimo u NACIONALNOJ KLASI.

Direktor fotografije je bio Božidar Bota Nikolić tada cutting edge DP koji je radio sa najatraktivnijim jugoslovenskim rediteljima i u saradnji sa Lordanom ispratio je njegovu estetiku baziranu na dosta pokreta kamere, dosta pokreta u kadru i zanimljivim atmosferičnim ambijentima koji spajaju mediteranski milje sa gotovo pa špageti vestern zdanjima. Muzika alfija Kabilja je krajnje eklektična a film u jednoj fazi ima i čudnu, košmarnu elektronsku temu, premda je osnovna tema odsvirana na gitari dosta blaga i pomalo čak deplasirana.

PAD ITALIJE je bio još jedan Lordanov uspeh posle OKUPACIJE i spada u fazu kada je on delovao kao nepogrešivi velikan jugoslovenskog filma. Posle PADA ITALIJE na ovu temu snimio je i VEČERNJA ZVONA, po motivima Kovačevih VRATA OD UTROBE i ovi filmovi se mogu posmatrati kao svojevrsna trilogija o ratu premda ZVONA ne dele iste likove kao OKUPACIJA i PAD.

* * * / * * * *

No comments:

Post a Comment